Những khoảng lặng của kiến trúc

Lần đầu tiên được nghe về góc thở, chính là từ thầy tôi. Thầy nói mỗi người chỉ cần một mảnh vườn con, một góc nhỏ đọc sách, một chỗ trống để đứng hít khí giời, ngay trong mái nhà của mình thì đó đã là thiên đường rồi.

Bảo An

08/01/2024

13 phút đọc

Một lần tôi đến thăm nhà người bạn, anh dẫn tôi ra một khoảnh sân sau nhỏ vừa đủ để kê một chiếc bàn gấp với hai cái ghế câu cá có thể ngả lưng thoải mái ra sau. Pha một ấm cà phê nóng thơm ngào ngạt, rồi hai chúng tôi ngồi nghe tiếng chim hót, góc nhỏ này lọt thỏm giữa những bức tường cao của những căn hộ hàng xóm chung quanh.

Anh bảo chỗ này là chỗ để thở. Khi làm nhà đã cố tình lùi lại một chút để có khoảnh sân con này, không cố để xây thêm nữa. Tôi cười hỏi có ai phản đối khi lùi lại để dành một khoảnh đất trống chưa? Anh trả lời có chứ, ai cũng nói, nhưng chỉ có gia đình anh là ủng hộ. Các cụ sống trong những căn nhà ống, phần lớn đều không có cái góc để tới lui như thế này, bố anh đến ngồi uống cà phê cùng một buổi, thế là thích ngay.

Khi đến bất cứ ngôi nhà nào, tôi cũng đều để ý những không gian “thở” của gia chủ như vậy. Không mấy ấn tượng với những thứ được bày biện đẹp đẽ trong phòng khách hay phòng bếp, tôi chỉ thích những góc nhỏ, có đôi phần “bí mật” của họ. Đó có thể là một khung cửa kính nhìn thẳng ra vườn, có ghế băng dài lót đệm êm để đọc sách bên cạnh. Một giá sách nhỏ khuất sau góc tường để gạch mộc và thỉnh thoảng là những giếng trời có để một hồ cá xinh và vài cây kiểng lá. Khiêm tốn hơn, đó có thể là một lô gia nhỏ, nơi gia chủ trồng rất nhiều cây con xinh xắn trên một chiếc giá gỗ tự làm, một chiếc bể xinh với những cá, những tép con đủ sắc màu.

Ở đó họ được là chính họ, hút một điếu thuốc, nghe một bản nhạc quen và dần dần trở thành nơi an trú của một người trong những ngày cuộc đời xoay tròn họ giữa biết bao sóng gió.

Khi ấy còn ngây dại, tôi không mấy tin vào những lời đó, nhưng càng trưởng thành, được đi lại và nhìn ngắm nhiều, tôi lại càng thấy những lời người thầy dạy môn kết cấu tóc bạc trắng ấy nó đúng. Nhưng khi ấy, cuộc sống phía trước quá dài khiến vài điều nho nhỏ ấy cứ rơi rớt trên đường đi.

Để đáp ứng nhu cầu sống của con người trong một thời đại mà dân số không ngừng tăng lên, những đô thị hiện đại, bề thế và hào nhoáng đang được xây dựng chóng mặt. Chúng ta có thêm những chỗ ở, nhưng mặt khác: tầm mắt chúng ta đang dần bị chắn bởi những bê tông, khung kính và sắt thép, có lẽ đó là một sự đánh đổi.

Hiếm khi nào đi trong thành phố này chúng ta có chỗ để có thể chỉ cho con trẻ về đường chân trời, ngắm những rừng cây xanh um hay đơn giản là một khoảng không rộng lớn để có thể thấy được gió mây theo mùa đẹp đến thế. Thiên nhiên luôn có cách xoa dịu bất cứ vấn đề tưởng chừng như to tát của con người: Đó là tâm trạng chung của chúng ta khi ngắm nhìn những ngọn núi, hay tan ra trước biển lớn cùng những con sóng.

Chắc cũng không phải tự nhiên khi ta tìm kiếm từ “thiên đường” sẽ có đến 200 triệu kết quả trả về trong chưa đầy một chớp mắt, và phần lớn trong số đó đều gợi ý cho chúng ta về những khung cảnh thiên nhiên.

Nhưng thiên nhiên dần dần cũng trở nên khó tiếp cận với những con người đô thị, thứ bản năng được đi lại, di trú từ hàng nghìn năm trước bỗng chốc rời xa, và thay vào đó, ta chấp nhận một cuộc sống chui vào trong những chiếc hộp, ken kín mặt đất. Chúng ta chỉ luôn nghĩ đến việc tận dụng không gian làm phòng ốc, thành kho chứa đồ, nhưng phần lớn đều quên mất như một bản nhạc hay, một bộ phim hấp dẫn, kiến trúc cũng cần những quãng nghỉ. Quan trọng hơn, tâm trí của chúng ta cũng hoạt động như thế. Nhưng chúng ta đã tìm cách nào để đưa thiên nhiên hay những quãng nghỉ ấy vào không gian ta sống. Bạn đã bao giờ nghĩ đến chưa?

Covid ập đến, chính là lúc chúng ta phải đối diện với một thực tế phũ phàng nhất: Những đợt cách ly dài ngày khiến cuộc sống quá đỗi ngột ngạt trong những chiếc hộp con. Và cho đến lúc này nhiều người mới nhớ đến một không gian để thở, có lẽ đó là lý do giải thích cho sự lên ngôi của những group chia sẻ về không gian sống, nhà cửa và nội thất.

Khi đó rất nhiều bạn bè của tôi bắt tay vào một cuộc đại tu nhà cửa: dọn dẹp bớt đồ đạc thừa thãi – tạo ra những khoảng trống, mua thêm cây cảnh để thêm vào những mảng xanh làm dịu mắt trong nhà. Một góc xem phim cuối tuần với chiếc ghế sofa, ghế xốp để ngả nghiêng thoải mái…Góc thở nho nhỏ ấy nói lên tính cách của gia chủ, là những dấu lặng của căn nhà, nơi mà họ ngồi đó với những suy nghĩ riêng, thưởng thức những lúc thời gian và không gian bình lặng để có thể sạc đầy cảm hứng mỗi khi rời đi.

Cũng trong dịp ấy, rất nhiều người trong số chúng ta mới có thời gian xem xét lại kiến trúc và tính hợp lý của nơi họ sống đời, để rồi sẽ có những quyết định về sửa sang, cải tạo hay lựa chọn mua nhà sau này.

Sau Covid, tôi gặp lại hai vợ chồng người bạn ở Đà Lạt, một căn nhà nhỏ nằm nép mình vào một góc đồi, nhìn ra một thung lũng ngập hoa và những hàng thông xanh thẳng đứng. Chị nói buổi sáng những ngày lạnh cuối năm, có thể nhìn thấy cả một biển mây, những thứ mà trước đây chỉ có thể nhìn trên một là màn hình máy tính, hai là màn hình điện thoại. Cũng lướt qua đấy, cũng mê mẩn lắm, nhưng công việc lại cuốn đi. Những giấc mơ lại phải cất gọn trong ngăn kéo tủ.

Đến lúc thoát được trận ốm nặng, hai vợ chồng quyết định thay đổi, mang theo cả gia đình từ thành phố về lại mảnh đất quê nhà để được sống – “trước khi quá muộn” như chị nheo mắt cười và nói. Ở đây từ bếp có thể nhìn ra vườn, nơi cây lá cũng có tiếng nói riêng, và khung cửa sổ mở toang đón gió mát khiến lòng như dịu lại. Ngoài kia, những luống rau được trồng thẳng tắp, hoa trái nở khắp vườn và không khí thanh sạch của vùng cao khiến tâm hồn được tưới tắm.

Chị chia sẻ đã hết hẳn đau đầu, về đến đây là không còn những tiếng ồn ã mãi không dứt nổi để ru mình vào giấc ngủ mỗi đêm. Góc thở của chị là vườn rau ấy. Chồng chị dày công mang một chiếc bàn từ thành phố về, chị nói có thể bỏ mọi thứ, nhưng chiếc bàn dài màu xanh dương chị mua lại của người quen này là thứ chị thích nhất trong ngôi nhà cũ. Một bức tranh mà chồng chị vẽ lúc còn trẻ, một bình hoa và những hũ nến thơm tự làm, khiến chị mỗi lần về nhà, nhìn vào nó mà có thể vượt qua những lúc tưởng chừng như không có cách nào vượt qua.

Nhưng nếu chúng ta không có lựa chọn để bỏ phố về quê thì sao chị nhỉ. Tôi hỏi. Chị nói đừng tham lam quá, hãy học cách sắp xếp lại căn nhà để cân bằng. Không phải lúc nào cũng là những thứ đồ đạc để bày khoe khắp nơi, mà phải thực sự nhìn vào bản thân chúng ta thật sự cần những gì. Cũng là lúc phải nghiêm túc đầu tư vào những bản thiết kế, học hỏi từ những kiến trúc sư.

Và nếu như mua một căn hộ chung cư - như rất nhiều người trẻ sau này lựa chọn - phải chọn được những chủ đầu tư có tâm, những thiết kế đặt con người “sống” làm trung tâm, không tham lam không gian xây dựng mà vẫn dành chỗ để những sân chơi chung, công viên và cây xanh được phủ bóng trên những con đường mà ta cùng con cái có thể tản bộ mỗi khi về nhà. Chúng ta cần sự kết nối giữa người với người, giữa người và thiên nhiên - em hãy để tâm đến những điều đó”.

Căn nhà trên phố của bố mẹ tôi có một góc sân phơi rộng – nơi một hôm mẹ hứng chí lên huy động cả nhà để dọn dẹp bày biện lại. Từ đó gia đình có một góc uống trà mới, cả nhà có thể trải bàn ghế ra cùng nhau thưởng thức một chén trà Tây Hồ chính hiệu mà mẹ ấp ủ. Góc nhỏ ấy thành ra một nơi kết nối của rất nhiều thành viên và thế hệ trong gia đình.

Những ngày mùa thu trời trong và cao có thể trải chiếu dưới cái giàn mướp mẹ trồng nay lớn như thổi trong chiếc thùng xốp, ăn bánh thẩm trà ấm sực rồi nghĩ về những lúc sum vầy. Một khoảnh sân ấy mà thành ký ức không thể nào quên đối với tôi – người luôn nhớ tới thời thơ ấu trên con đường làng lát đá xanh, hoa trái sum xuê thơm ngát hai bên tường gạch rêu phong của bà con chòm xóm – và là một không gian tuyệt vời với lũ trẻ con, một góc nhỏ để chơi trốn tìm và cười ngả nghiêng mỗi lúc được sà vào lòng ông bà cha mẹ.

Các chuyên gia nói chúng ta dành đến 90% cuộc đời của mình trong những bức tường và các khối kiến trúc. Đó là một thoáng giật mình nếu chúng ta nhìn vào con số thống kê thực tế. Liệu rằng ta đã nghiêm túc nhìn nhận ngôi nhà không chỉ là ngôi nhà, không gian sống là một điều gì đó xa vời hay chưa? Bởi vì khi ta thay đổi những suy nghĩ về những thứ lặp lại hàng ngày như thế, rất có thể ta sẽ trở thành một con người rất khác, dám sống một cuộc sống đẹp đẽ và giàu có hơn về tinh thần.

Hãy nhớ rằng màu sắc, các vật liệu, khoảng không và những hốc tường nhỏ cũng đều kể câu chuyện riêng của mình và câu chuyện chung của gia chủ. Hãy hiểu rằng nếu căn nhà ta sống, ở đó ta có thể thoải mái mở cánh cửa sổ, để đủ chỗ cho nắng gió len vào nhà cũng có thể thay đổi tâm trạng của chúng ta ngay lập tức. Hãy để ý và đi tìm những nơi lánh mình như thế, bạn sẽ thấy những thứ vô cùng hay ho từ bạn bè và người thân của mình.

Nhưng làm thế nào để bắt đầu, tôi nghĩ rằng đó là lúc ta phải đối diện với những sở thích của cá nhân: Bạn muốn đó là chỗ nghe nhạc, hay là nơi có thể trải tấm thảm yoga để vươn mình? Bạn muốn đó là nơi có thể cuộn tròn đọc sách và có những chiếc gối êm? Hay đơn giản chỉ là một nơi tiếp khách – ngoài phòng khách, một góc riêng để bạn bè có thể ngồi bên nhau, chia sẻ câu chuyện hoặc yên lặng lắng nghe một tiếng chim, một bóng nắng chiếu xiên sau lớp lá mà ta để mắt dõi theo mỗi dịp cuối tuần?

Cứ lần theo những suy nghĩ ấy rồi bỏ thời gian mà chắp nối, tận dụng chút thời gian rảnh rang hiếm hoi giữa guồng quay cơm áo gạo tiền, ta sẽ có những định hình rõ ràng về một thiên đường rất riêng. Từ đó để ta có thể sống – là chính ta – và hàn gắn rất nhiều đứt gãy lên tiếng khi cuộc đời cần ta để bước tiếp.

#Tags: